Vergiler kimi zaman satın alınan ürünlerden tahsil edilir, kimi zamansa vergi mükelleflerinin bu vergileri özel olarak ödemesi gerekir. Çeşitli vergi mükelleflerine vergi ödevlerini yerine getirmeleri için bazı yöntemler sağlanmıştır. Bu yöntemlerden biri de ticari kazanç sahipleriyle serbest meslek erbabına yönelik gelir ve kurumlar vergisinde uygulanan geçici vergidir. Mükellefler için geçici vergi uygulamaları mali planlama ve nakit akışı yönetimi açısından kritik öneme sahiptir. İçeriğimizde geçici vergiyle ilgili en çok merak edilen konuları sizin için detaylarıyla ele aldık.
Geçici Vergi Nedir?
Geçici vergi, Gelir Vergisi Kanunu’nun 120. mükerrer maddesinde açıklandığı üzere ticari kazanç sahiplerinin ve serbest meslek erbabının kâr-zarar hesaplamalarıyla vergilerini yıl sonunda toplu şekilde ödemeleri yerine üç aylık periyotlarla hesaplayıp peşin olarak ödemesidir. Bu nedenle geçici vergi ayrıca peşin vergi olarak da adlandırılır.
Geçici vergi, yıl sonunda işletmelerin yüklü şekilde ödemesi gereken vergi ödevlerini dönemlere paylaştırarak bu yükün hafifletilmesini amaçlar. Geçici vergi tüm vergi türlerine uygulanmaz, gelir ve kurumlar gibi türlere uygulanır. Ödenen geçici vergiler yıl sonunda ödenmesi gereken vergi tutarından mahsup edilir.
Gelir Geçici Vergi Nedir?
Gelir geçici vergi, Gelir Vergisi Kanunu’nda açıklanan geçici vergi türüdür. Gelir vergisi mükelleflerinin gelir vergisini üç aylık periyotlarla ödemesini ifade eder. Gelir Vergisi Kanunu’nun 120. maddesinde gelir vergisinde hangi yolla geçici vergi usulünün uygulanacağı açıklanmıştır. Gelir geçici vergi, cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmesiyle ilgili hesap döneminin ilk dokuz ayı için belirlenen üçer aylık dönem kazançları üzerinden o yılki gelir vergisi oranında vergi ödenmesidir.
Kurumlar Geçici Vergi Nedir?
Kurumlar geçici vergi, detayları 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nunda açıklanan, geçici verginin Kurumlar Vergisi Kanunu’ndaki görünümüdür. Kurumlar vergisi mükelleflerince (dar mükellefiyete tabi kurumlarda ticari ve zirai kazançlarla sınırlı olarak) cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere ve cari dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödenir. Gelir Vergisi Kanunu’nda detayları açıklandığı üzere verginin periyotları üç aylıktır.
Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?
Beyanname, bir kişi veya kurumun bildireceği bilgileri yazıya dökmesidir. Türkiye’de vergi sistemi, kişi ve kurumların beyannamelerine bağlı olduğu için şu anda tüm vergi türlerini bildirmek için beyanname gerekir. Geçici vergilerin bildirilmesi için kullanılan beyannamelere geçici vergi beyannamesi denir. Geçici vergi beyannamesinde vergi mükellefleri üç aylık süreçlerdeki kâr ve zararlarını hesaplar ve belgeleri vergi dairelerine beyan eder. Bu beyannameler sonucunda dönem sonlarında vergi ödemesi yapılır.
Geçici Vergi Beyanı İçin Gerekli Belgeler
Vergi beyanlarında istenen bilgiler Gelir İdaresi Başkanlığının sitesinde yayımlanan ilgili beyanname formlarında detaylandırılmıştır. Vergi mükellefleri ödemeleri gereken vergi türüne göre beyannameleri doldurur. Ayrıca beyanname formlarının açıklamalarında çeşitli ek belgeler de istenmektedir. Geçici vergi beyanları için gereken ek belgeler, vergi türlerine göre değişiklik gösterebilir.
- Geçici Kurumlar Vergisi Beyanı: Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler ilgili döneme ait dönem sonu çıkaracakları gelir tablosunu, işletme defteri tutan mükellefler dönemin son gününde çıkaracakları işletme hesap defterini, dar mükellef ulaştırma kurumlarıysa dönemin son günü çıkarılan hasılat defterini beyannameye eklemelidir.
- Geçici Gelir Vergisi Beyanı: Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler ilgili dönem için çıkaracakları gelir tablosunu, işletme defteri tutan mükellefler dönemin son gününde çıkaracakları işletme hesabı özetini, serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler ise dönemin son günü çıkaracakları serbest meslek kazanç bildirimini beyannameye eklemelidir.
Geçici Vergi Oranı 2024
Vergi oranları, ilgili vergi kanunlarında belirtilmiştir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde cumhurbaşkanı bu oranı beş puan indirip tekrar kanun seviyesine getirmekle yetkilendirilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu da geçici vergi oranları için gelir vergi oranlarını açıklayan 103. maddeye gönderme yapmıştır.
Buna göre 2024 yılında geçerli olan vergi oranları şu şekildedir:
- Geçici Gelir Vergisi: %15
- Geçici Kurumlar Vergisi: %25
| Vergi Türü | Vergi Oranı |
| Geçici Gelir Vergisi | %15 |
| Geçici Kurumlar Vergisi | %25 |
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici verginin ne kadar olduğunu hesaplamak için önce verginin türünü bilmek gerekir. Çünkü vergi türüne göre oranlar değişiklik gösterir. Ayrıca kazancın miktarı da bu orana etki edebilmektedir. Geçici gelir vergisine tabi olan, bir dönem için 110.000₺’sından az kazanan işletmeler kazancını %15’le çarparak ödemesi gereken vergiyi bulabilir.
Eğer gelir vergisine tabii kazanç 110.000₺ ile 230.000₺ arasındaysa bu oran %20’ye çıkar ve kazancın bu oranla çarpılmasıyla sonuca ulaşılır. Bu oran kazanç arttıkça artar. Tablonun güncel hâlini görmek için Gelir Vergisi Kanunu’nu kontrol etmekte fayda vardır.
Geçici kurumlar vergisindeyse vergi tutarı, dönem içindeki kazancın %25’le çarpılmasıyla bulunur.
Hem gelir geçici vergisini hem de kurumlar geçici vergisini geçici vergi hesaplama aracı sayesinde formüllerle uğraşmadan hesaplayabilirsiniz.
Geçici Vergi Nasıl Düşürülür?
Geçici vergi ödemeleri, düzenli ödendiği takdirde yıllık vergi ödemelerinden düşürülür. Bu çeşitli şekillerde olabilir. Geçici gelir vergisiyle ödeme yapan mükellefler, aylık kazancı 110.000₺’nın altında olsa da yıllık toplam kazançlarının vergi oran tablosunda daha yukarıda kalmasıyla oluşacak farkı ödemekle yükümlüdür.
Yıllık toplam kazanç üzerinden hesaplanacak vergi tutarından geçici vergiler kapsamında ödenen kısmın düşürülmesiyle yıl sonunda ödenecek tutar bulunur. Yıllık toplam kazancı 110.000₺’nın altında bulunan gelir vergisi mükellefleriyle kurumlar vergisi mükellefleri, geçici vergilerini düzenli olarak eksiksiz öderse yıl sonunda tekrar ödeme yapmaları gerekmez.
2024 Geçici Vergi Dönemleri
Geçici vergi dönemlerinin tarihleri yıldan yıla değişiklik gösterebilmektedir. Çeşitli kanun sirkülerleriyle talepler doğrultusunda tarihler uzatılabilmektedir. 2024 için geçici vergi dönemleri şu şekildedir:
- 1. Geçici Vergi Dönemi: Ocak, şubat ve mart aylarını kapsayan ilk vergi döneminin beyannamelerinin verilme ve vergilerinin ödenme günü 17 Mayıs’tır.
- 2. Geçici Vergi Dönemi: Nisan, mayıs ve haziran aylarını kapsayan ikinci vergi döneminin beyannamelerin tebliği ve vergilerin ödeme günü 17 Ağustos’tur. Fakat çıkarılan kanun sirküleriyle bu süre Hazine ve Maliye Bakanlığınca 6 Eylül’e uzatılmıştır.
- 3. Geçici Vergi Dönemi: Temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan üçüncü vergi dönemindeyse beyannamelerin tebliği ve vergilerin ödeme günü 17 Kasım olarak belirlenmiştir.
Geçici Vergi Ödemesi Nasıl Yapılır?
Geçici vergi ödemesi yapmak için öncelikle geçici vergi beyannamesinde bulunmak gerekir. Beyannameyi e-devlet üzerinden doldurduktan sonra sonra üç şekilde vergi ödemesi yapma seçeneği oluşur:
- Vergi dairesine giderek ödemek: Beyanname ve tahakkuk fişiyle vergi dairesi veznesine gidip ödeme yapılabilir.
- Bankaya giderek ödemek: Kamu bankaları üzerinden tahakkuk fişiyle ödeme yapılabilir.
- İnternetten ödemek: Bankaların interaktif uygulamaları sayesinde geçici vergi ödemesi saniyeler içinde kolaylıkla yapılabilir.
Bu üç yoldan biriyle ödeme yapıldıktan sonra vergi ödeme süreci tamamlanmış olur.
Geçici Vergi Ödeme Tarihleri Ne Zaman?
Geçici vergi ödeme zamanları üç aylık dönemlerde belirtilen tarihlerdeki günlerdir. Beyanname verilen günün akşamına kadar ödeme yapılır. Bu günlerse kanunda belirtildiği üzere üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 17. günüdür. Yani aksi bir karar çıkmaması hâlinde 17 Mayıs, 17 Ağustos ve 17 Kasım günleri beyanname ve ödeme yapma günleridir. Bu günlerin akşamına kadar hem beyanname verilmeli hem ödeme yapılmalıdır.
Geçici Vergi Ödenmezse Ne Olur?
Geçici vergi zamanında ödenmezse vergi mükelleflerinin karşılaşacağı birkaç yaptırım bulunur. Tahakkuk edilmiş fakat ödenmemiş vergilerin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden hesaplama imkânı bulunmayan geçici vergi tutarları düşülür. Düşülen geçici vergi tutarına verginin ödenmesi gereken tarihten yıl sonunda ödenen zamana kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanır.
Ayrıca geçici verginin %10’u aşan bir miktarda eksik beyan edilmesi sonucunda eksik beyan edilen kısım için yapılacak kendiliğinden veya ikmalen tarhiyatta vergi zıyai cezasıyla birlikte gecikme faizi uygulanır. %10’luk yanılma payının beyan verilmesi gereken (beyanın verildiği değil) tarihteki geçici vergi matrahı üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
Mükellef’le Vergilerinizi Kontrol Etmek Artık Çok Kolay!
Mükellef olarak sanal ofis ve muhasebe hizmetlerimizle vergi dönemlerinde de yanınızdayız. Şirket yönetiminde ihtiyacınız olan pek çok işlemi sizin için pratik ve güvenli biçimde hallediyoruz. Muhasebe kayıtları; gelir, gider, varlık ve borç takibi sayesinde şirketinizin mali durumunu takip edebilir, bilinçli kararlar alabilirsiniz. Mükellef Plus’ta size özel bir ön muhasebe elemanıyla süreci profesyonel bir şekilde yürütebilirsiniz.
Siz de hemen kaydolun, işletmenizin vergi süreçlerini takip eden Mükellef ile işletmenizi büyütmeye ve geliştirmeye daha çok vakit ayırın. Hemen kaydolarak avantajlı fiyatlardan yararlanabilir, uzman kadromuzdan destek almaya başlayabilirsiniz. Vergilerinizi güvenle takip etmek için mutlu Mükellef müşterileri arasında yerinizi alın!
Sıkça Sorulan Sorular
Geçici gelir vergisi hakkında sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.
Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girer?
Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri, cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine göre hesap edilmek üzere geçici vergi ödemek zorundadır.
Adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi de sayılmaz. Ancak adi ortaklıkların ve kollektif şirketlerdeki ortakların, komandit şirkette komandite ortakların elde ettiği kazançlar geçici vergi konusu olur.
Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girmez?
Bazı kazanç sahipleri geçici vergi kapsamına girmez. Tasfiye hâlindeki kurumlar vergisi mükellefleri tasfiye dönemlerinde, basit usulden vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, yıllar boyunca inşaat ve onarma işleri yapanlar, ücret geliri elde edenler, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, zirai kazanç sahipleri, diğer kazanç ve irat elde edenler, kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbabı, noterlik mesleğini yürüten mükellefler geçici vergi ödemez. Fakat geçici vergi ödemeyen bu kişiler, bu meslekleri dışında geçici vergi kapsamına giren kazanç sağlıyorsa o kazancın geçici vergisini ödemelidir.
Geçici Vergi Uzatıldı mı?
Evet, geçici verginin ikinci dönemi önce 6 Eylül’e, sonradan çıkarılan kanun sirkülerine istinaden 13 Eylül’e uzatılmıştır.
Geçici Vergide İstisnalar Nelerdir?
Geçici vergide istisnalar, Kurumlar Vergisi Kanunu veya Gelir Vergisi Kanunu’nda geçerli olan istisnalardır. Bu istisnalar kıyasen ilgili geçici vergiye de uygulanır.
Geçici Vergi Beyannamesi Ne Zaman Verilir?
Geçici vergi beyannamesi, 17 Mayıs, 17 Ağustos ve 17 Kasım günleri üç aylık periyotlarla verilir.
Defter Beyanda Geçici Vergi Nasıl Yapılır?
Gelir İdaresi Başkanlığının sitesi üzerinden ilgili hesap dönemine ait defter beyanda geçici vergi yapılabilir.
Gelir Geçici Vergi Kaç Ayda Bir Ödenir?
Gelir geçici vergi, kurum geçici vergi gibi üç ayda bir ödenir.
Geçici Vergi Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?
İki şekilde vergi muhasebe kaydı yapılabilir. Bunlardan ilki 193 numaralı Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar hesabına borç kaydı ve 360 numaralı Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabını alacak kaydı yaparak gerçekleşir. Diğeriyse 193 numaralı Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar hesabına borç kaydı ve 100 numaralı Kasa hesabına ise alacak kaydı yapılmasıyla olur.
Geçici Vergide Bağkur Primi Nereye Yazılır?
Geçici vergide Bağkur primleri “Diğer İndirimler” sütununa yazılır.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5520&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
